«إنما ولیکُم الله و رسوله و الذین آمنوا الذین یُقیمونَ الصلاه و یؤتون الزکاه و هُم راکعون».[1]

همانا ولی شما خدا و رسول او و کسانی هستند که ایمان آورده، نماز بر پا می­دارند و در حال رکوع زکات می­دهند. 

در بسیاری از کتب اسلامی و منابع اهل سنت، روایات متعددی ناظر بر این که آیه­ی فوق در شأن علی (علیه­السلام) نازل شده، نقل گردیده که در برخی از آنها به مسأله­ی بخشیدن انگشتر، در حال رکوع اشاره شده و در برخی دیگر، تنها به نزول آیه­ی شریفه در حق علی (علیه­السلام) بسنده شده است.

در میان کتب معروف اهل سنت، بیش از سی کتاب یافت می­شود که در میان آنها این حدیث نقل شده که از جمله­ی آنها می­توان این کتب را نام برد:

محبّ الدین طَبَری در ذخار العُقبی صفحه­ی 88     سیوطی در لباب النقول صفحه­ی 90    طبری در تفسیر طبری صفحه­ی 165   رازی    فخر رازی در تفسیر کبیر ذیل آیه­ی مذکور

نکته­ی قابل توجه در آیه این است که شروع آن با لفظ «إنَّما» است. این لفظ مفید حصر است، یعنی: «ولی و سرپرست شما فقط این افراد هستند».

* شاید رکوع به معنی خضوع باشد!

شکّی نیست که رکوع در این آیه­ی شریفه، به معنای رکوع نماز است نه به معنای خضوع و خشوع. چرا که در عرف شرع و اصطلاح قرآن، هنگامی که لفظ «رکوع» به کار گرفته می­شود به همان معنای عرفی و اصطلاحی خود (یعنی رکوع در نماز) حمل می­شود، و علاوه در شأن نزول آیه روایات متعدّدی از طریق شیعه و سنی نقل شده که همگی بر این دلالت می­کنند که آیه­ی شریفه در شأن علی (علیه­السلام) وارد شده که در حال رکوع انگشتر خود را به سائل بخشید. همچنین ذکر «یُقیمونَ الصَّلاه» نیز خود شاهد بر این موضوع است؛ چرا که در هیچ موردی در قرآن کریم نداریم که تعبیر شده باشد، زکات را با خضوع بدهید، بلکه زکات را باید با اخلاص و عدم منّت داد.

* شاید «ولیّ» به معنی دوست باشد!

همچنین شکی نیست که کلمه­ی ولیّ در این آیه­ی شریفه به معنای دوست و یا ناصر نیست؛ چرا که دوستی و یاری کردن مخصوص کسانی نیست که نماز می­خوانند و در حال رکوع زکات می­دهند بلکه دوستی و نصرت، یک حکم عمومی است که همه­ی مسلمانان را در بر می­گیرد. همه­ی مسلمین باید یکدیگر را دوست بدارند و یاری کنند؛ حتی کسانی که زکات بر آنها واجب نیست.

* شاید منظور آیه شخص علی (علیه­السلام) نباشد!

عبد الحمید آلوسی عالم اهل سنت، در کتاب «نثر اللآلی علی نظم الأمالی»[2] هنگامی که به این آیه می­رسد می­گوید: اگر منظور از آیه خصوص علی است چرا با لفظ «الَّذین» که برای جمع است، آمده است؟ در حالی که لفظ جمع، قابل تطبیق بر یک نفر نیست. اما جواب بر اشکال:

1. اگر حکمی به صورت عمومی صادر شود ـ برای تشویق دیگران ـ و سپس موضوع آن به حسب انطباق خارجی مقید به فردی خاص شود، این گونه سخن گفتن بسیار بلیغ­تر می­باشد.  به عبارت دیگر این تعبیر یا به خاطر آن است که اهمّیَّت موقعیّت و نقش مؤثّری که آن فرد در این کار داشته روشن شود و یا به خاطر آن است که حکم در شکل کلّی عرضه شود اگر چه مصداق آن منحصر در یک نفر باشد؛ برای آن نظایر زیادی در قرآن کریم وجود دارد که به برخی از آنها اشاره می­شود:

 * «و منهم الذین یؤذون النبی و یقولون و اذن…»[3] 

همه مفسران اتّفاق نظر دارند که این آیه در مورد تنها یک نفر از منافقین نازل شده است. با وجود این که آیه با لفظ «الّذین» که لفظ جمع است، موضوع توهین به ساحت مقدّس پیامبر اکرم  (صلی­الله­علیه­وآله) را بیان می­کند.[4]

* «و آخرون اعترفوا بذنوبهم خلطوا عملا و آخر سیئا…».[5]

در این آیه­ی شریفه خداوند متعال با لفظ جمع از برخی منافقین یاد می­کند که به گناه خود اعتراف کردند، در حالی که این آیه در مورد یک نفر نازل شده است و او «ابو لبابه­ی انصاری» است.[6]

توجّه: زَمَخشری مفسّر اهل سنت در کتاب کشّاف می­گوید: این آیه در شأن علی (علیه­السلام) نازل شده. و علّت جمع آمدن ضمیر آن را این می­داند که دیگران هم به انجام چنین کاری بپردازند تا از پاداش آن بهره­مند گردند.[7]

2. در ادبیات عرب مکرّر دیده می­شود که از لفظ مفرد به لفظ جمع تعبیر می­شود، مثلاً در آیه­ی مباهله[8] می­بینیم که کلمه­ی «نسائنا» به صورت جمع آمده در صورتی که با توجه به شأن نزول­ها منظور از آن خصوص فاطمه­ی زهرا (سلام الله علیها) است. همچنین «أنفسنا» جمع آمده است در صورتی که از مردان غیر از وجود مقدس پیامبر اکرم (صلی­الله­علیه­وآله)  و علی (علیه­السلام) کسی در آن جریان نبود.